Duurzaamheid is een containerbegrip. Voor iedereen betekent het wat anders. Ik hoor om me heen: energie-transitie, circulaire economie, afval scheiden, gezondheid, veiligheid, klimaatverandering, biodiversiteit, schoon drinkwater, mensenrechten, fijnstof en/of luchtvervuiling. Het is het allemaal! Als we kijken naar de definitie van duurzaamheid, dan zien we:

1. kunnen voorzien in de behoeften van mensen hier en nu
2. kunnen voorzien in de behoeften van mensen daar en later.

Je vindt de sleutel tot duurzame ontwikkeling, als je de mens en diens behoeften centraal stelt.

Randvoorwaarden duurzaamheid

Wat moeten we doen voor duurzaamheid? Vrij vertaald van The Natural Step komt het neer op het volgende:

1. zo weinig mogelijk en liefst geen nieuwe grondstoffen gebruiken
2. geen natuurvreemde stoffen in het milieu brengen (b.v. gif, medicatie, verf, chemische troep…)
3. zoveel mogelijk biodiversiteit en groen de ruimte geven!
4. altijd meenemen in alle duurzame initiatieven: 10 universele basisbehoeften van de mens (theorie Max Neef)
   1. voeding en onderdak
   2. bescherming
   3. affectie
   4. begrip
   5. deelname
   6. ontspanning
   7. creatie
   8. identiteit
   9. vrijheid
   10. spiritualiteit

Basis principe 4 is hard nodig, als we een duurzaam initiatief ook vol willen blijven houden. Niet iedereen zal zich daarbij op alle vlakken in willen zetten. Iedereen heeft andere behoeften, talenten en passies. Dat geeft in eerste instantie niet. We zijn met heel veel mensen en we vullen elkaar aan.

Wat is het verschil tussen duurzaam en circulair?

De transitie naar een duurzame samenleving is best een complex proces. Dat doen we niet zomaar. Het is bewegen met huidige inzichten. Soms zijn zaken tegenstrijdig. Dat is erg verwarrend.

Circulair is niet per se duurzaam en duurzaam niet per se circulair. Hoezo? Ik zal een voorbeeld noemen. PV panelen zien we vaak als duurzaam: ze leveren hernieuwbare energie. Ze zijn een goed alternatief voor fossiele brandstoffen. Zijn ze circulair? Niet echt. Er ontstaat veel elektronisch afval van aan het einde van de levensduur, waarvan de vraag is hoeveel daar nog van hergebruikt kan worden en waar het terecht komt. Het betekent ook dat er steeds nieuwe grondstoffen nodig zijn en dat is ook niet echt een duurzaam proces. Er is wel goed nieuws: TNO meldt dat een circulair PV paneel er wel binnenkort komt!

Randvoorwaarden circulaire economie

Trias energetica is een prachtig instrument, een drie stappenstrategie voor energie-transitie. Dit principe is heel simpel te vertalen voor de transitie naar een circulaire economie: de Trias Material:
1. minimaliseer gebruik/verbruik: (her)gebruik materialen zo lang mogelijk
2. upcycle (van meer waarde maken) en daarna recycle (recycle heeft tot nu toe de meeste aandacht)
3. downcycle (iets wordt hergebruikt, maar is van minder waarde) en minimaliseer “materiaal als afval”

Wuoahhh! Wat nu dan?!

Het is nogal wat, al die randvoorwaarden van duurzaam en circulair. Wat heeft dat alles nog met een lach te maken? Een lach klinkt misschien oppervlakkig, maar dat is het niet. De lach breekt met ongemak, schaamte en angst en maakt ruimte voor verandering. De lach brengt beweging. Weten of begrijpen betekent gewoonweg niet automatisch dat we ook werkelijk iets doen.

Als we vertrekken vanuit de unieke mens en diens drijfveren ontstaat er iets extra’s. Lees hier op welke wijzen de lach een belangrijke rol speelt in duurzaamheid en circulariteit in relatie tot de mens.